1. Tía tô là gì?
Đặc điểm, phân bố và phân loại
Tía tô, có tên khoa học là Perilla fructescens, thuộc họ Hoa môi (Lamiaceae hay Labiatae) giống như rau húng.
Tía tô là cây thân thảo có chiều cao từ 0,5 - 1m, hầu như mọc và phát triển đều quanh năm. Thân cây mọc thẳng đứng, có lông mềm. Lá tía tô mọc đối, hình dạng trứng, xuất hiện răng cưa lớn ở mép lá và lông phủ đầy trên bề mặt. Màu sắc của lá có thể là màu tím hoặc đôi lúc là màu xanh tím.
Cuống lá ngắn, dài khoảng 2 - 3cm. Hoa nhỏ, mọc thành chùm ở kẽ cuống, có thể có màu trắng hoặc màu tím. Quả hình cầu, rất bé đường kính 1mm và có màu nâu.
Các bộ phận của cây tía tô, gồm có lá, cành, quả và rễ đều được con người sử dụng với nhiều mục đích, chủ yếu vẫn là làm rau gia vị và để làm thuốc. Cây tía tô được trồng phổ biến khắp nơi, trải dài từ Ấn Độ sang các nước ở khu vực Đông Nam Á.
Bạn có thể bắt gặp một số loại lá tía tô có hình dạng lá và màu sắc khác nhau, như:
- Perilla frutescens var. Purpurascens: Lá tía tô có màu đỏ cả hai mặt và có bề mặt phẳng.
- Perilla frutescens var. Crispa: Lá tía tô có màu đỏ cả hai mặt và có bề mặt xù xì.
- Perilla frutescens var. Viridis: Lá tía tô có màu xanh cả hai mặt và bề mặt phẳng.
- Perilla frutescens var. Viridi-crispa: Lá tía tô có màu xanh cả hai mặt và bề mặt xù xì.
- Perilla frutescens var. discolor: Lá tía tô có màu xanh ở mặt trên, màu đỏ ở mặt dưới và bề mặt phẳng.
- Perilla frutescens var. Rosea: Lá tía tô có màu xanh lá cây và màu đỏ xen lẫn với nhau đều cả hai mặt và bề mặt phẳng.
Ngoài ra, ở Việt Nam bạn thường gặp 2 loại tía tô:
- Loại tía tô có mép lá phẳng, màu tím nhạt và ít thơm.
- Loại tía tô có mép lá quăn, màu tím sẫm và hương thơm mạnh. Loại này có giá trị sử dụng cao hơn.
Đặc tính tía tô trong Đông y
Mỗi bộ phận của cây tía tô đều có công dụng riêng trong y học cổ truyền, cụ thể là:
Lá tía tô: Có tên gọi trong Đông y là tô diệp. Người ta thường hái 2 lần lá già chứa cả phần cuống, mỗi lần cách nhau một tháng, sau đó đem sấy nhẹ hoặc phơi ở nơi mát cho đến khi nào khô mà vẫn giữ được màu sắc và hương vị.
Dược liệu làm từ lá tía tô thường có mùi thơm, vị cay, tính ấm, không độc và được dùng để chữa cảm sốt, khó chịu trong người, ho do cảm lạnh, cảm cúm, đau bụng, tiêu chảy,….
Cành cây tía tô: Có tên gọi trong Đông y là tô ngạnh. Người ta thu hoạch thân cành chính (không lấy những cành nhỏ) sau khi đã hái lá lần thứ hai, tách phần rễ để riêng và cắt thân cành thành nhiều đoạn dài từ 5 - 10cm. Sau đó, đem phơi hoặc sấy khô. Dược liệu này được sử dụng cho mục đích: chữa động thai, băng huyết, sưng vú, suy nhược thần kinh,….
Quả cây tía tô: Có tên gọi trong Đông y là tô tử. Người ta hái quả từ những cây tía tô được trồng cho mục đích lấy quả, hoặc từ những cây chưa hái lá hay đã hái ít lá vào lần thứ nhất. Sau đó, họ đem sấy khô hoặc phơi. Dược liệu này thường được sử dụng để chữa ho có đờm, ho hen lâu ngày, mày đay, viêm phổi,….
Rễ cây tía tô: Có tên gọi trong Đông y là tô căn. Sau khi người ta thu hoạch cành thì phần rễ được cắt riêng, đem thái nhỏ, rồi được phơi hoặc sấy khô. Dược liệu này giúp cải thiện tình trạng tiêu chảy, giảm bầm máu, sưng tấy,….
2. Tác dụng của tía tô
Tía tô được sử dụng như một loại rau hằng ngày bên cạnh có công dụng tốt chữa bệnh trong Y học cổ truyền vì có một số tác dụng nổi bật như sau:
Tác dụng làm đẹp
Một số chất trong lá tía tô có thể ức chế sự tổng hợp của melatonin và tyrosinase, giúp da trở nên sáng hơn. Ngoài ra, lá tía tô còn có tác dụng trong việc tẩy tế bào chết và làm mềm da, giảm thiểu các vết chai sạn.
Vì thế, bạn có thể uống trà tía tô mỗi ngày để có làn da đẹp hoặc dùng để rửa mặt, gội đầu (trong trường hợp tóc và da bị khô), súc miệng giúp cho răng miệng chắc khỏe và mang lại hơi thở thơm tho.
Tốt cho tiêu hóa
Nhờ hàm lượng tanin và glucoside có trong lá tía tô mà thực phẩm này có tác dụng chống viêm, chữa lành vết loét, cải thiện tình trạng vết sẹo và giảm sự gia tăng lượng axit trong dạ dày.
Thậm chí theo các bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa chia sẻ rằng: nếu dùng lá tía tô ở dạng sắc thì còn giúp giảm đau, giảm dịch vị xuống ở mức bình thường và tạo cảm giác ăn ngon miệng, ngủ tốt hơn đối với người bị đau dạ dày.
Ngoài ra, nếu bị đau bụng đi ngoài và nôn mửa do hệ tiêu hóa có vấn đề như ăn phải loại thực phẩm như tôm cua cá, thì bạn có thể giã một ít lá tía tô để lấy nước cốt uống. Hoặc ăn kèm lá tía tô trong bữa ăn hằng ngày cũng cải thiện tình trạng này.
Giúp điều trị các bệnh ngoài da
Tía tô còn có tác dụng hiệu quả trong việc điều trị bệnh mề đay và dị ứng.
Cụ thể, nhờ chứa nhiều tinh dầu có tính kháng khuẩn cao cùng với nhiều loại vitamin (A, B1, B4, B6, C,…) và chất khoáng (sắt, kẽm,…) nên tía tô có thể hỗ trợ điều trị một số bệnh da liễu, gồm cả bệnh mề đay, vì tác dụng kháng khuẩn, giảm viêm và tăng cường hệ miễn dịch.
Hơn thế nữa, tía tô cũng làm dịu đi một số triệu chứng dị ứng (như hắt hơi, chảy nước mũi, ngứa mắt,…) cũng như điều trị các chứng mẫn cảm và dị ứng theo mùa đã được chứng minh.
Vì trong lá tía tô chứa thành phần axit rosmarinic, axit alpha-lineolic, quercetin và luteolin, các thành phần này có tác dụng trong việc ngăn chặn quá trình sản xuất histamine và làm giảm cytokine, làm hạn chế tình trạng xuất hiện dị ứng trên cơ thể đồng thời giảm viêm hiệu quả.
3. Những lưu ý khi sử dụng tía tô
Tuy tía tô có công dụng tốt đến sức khỏe nhưng bạn cũng nên lưu ý hơn trong cách sử dụng loại rau này, như:
Tránh sử dụng lá tía tô khi đang bị tiêu chảy: Vì tía tô có công dụng tốt cho hệ tiêu hóa nên sẽ làm tình trạng tiêu chảy có thể nặng hơn.
Có thể gây dị ứng đối với một số người: Không chỉ việc ăn tía tô mà nhất là việc sử dụng tinh dầu tía tô cũng có thể gây dị ứng với một số người. Vì thế, bạn nên thoa một lượng nhỏ trên da tay để xem phản ứng da ra sao trước khi dùng tinh dầu hoặc ăn lá tía tô.
Tránh tiếp xúc ánh nắng mặt trời: Khi sử dụng tinh dầu tía tô trên da sau ít nhất 1 tiếng, thì bạn mới có thể tiếp xúc với ánh nắng mặt trời.
Tránh lạm dụng tía tô trong việc hỗ trợ sức khỏe và cải thiện nhan sắc: Việc lạm dụng tía tô dưới bất kì hình thức nào cũng đều gây ra tác dụng phụ như: làm tăng việc đổ mồ hôi, tăng huyết áp,… và nhất là những người đang có vấn đề về sức khỏe thì nên tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng.
Với những chia sẻ phía trên, hy vọng bạn đã có thêm thật nhiều thông tin hữu ích về tía tô là gì? Đến với chuyên mục Mẹo vào bếp của Điện máy XANH bạn sẽ khám phá thêm thật nhiều thông tin hữu ích về các loại thực phẩm được sử dụng trong các món ăn hơn nhé!
Theo "hellobacsi"
Đăng nhận xét